Katmanlı Yaklaşımla Banka API'si İnşası: Kredi Kartı Yönetim Sistemine Derin Bir Bakış

Burası projenin kalbi, tüm iş mantığının üzerine inşa edildiği temeldir. Uygulamanın faaliyet gösterdiği iş alanına (etki alanı) özgü, teknoloji bağımsız temel yapıları barındırır.

• Varlıklar (Entities): İş dünyasındaki temel nesneleri (örneğin, CreditCard) ve onların özelliklerini tanımlar. Veri tabanı tablolarının kod dünyasındaki karşılıklarıdır.
• Arayüzler (Interfaces): Farklı katmanlar arasındaki sözleşmeleri tanımlar. Özellikle veri erişim (ICreditCardRepository) ve iş mantığı (ICreditCardService) servislerinin kontratları burada bulunur. Bu, Bağımlılıkların Tersine Çevrilmesi (DIP) ilkesini uygulamayı sağlar.
• Veri Aktarım Nesneleri (DTOs - Data Transfer Objects): Katmanlar arasında veya API sınırlarında veri taşımak için kullanılan basit, genellikle sadece veri içeren sınıflardır. İç etki alanı modellerinin dışarıya sızmasını engeller ve API kontratını netleştirir.
• Sabit Değerler (Enumerations): Proje genelinde kullanılacak belirli ve sınırlı değer kümelerini (örn: Kart Tipi, Durum Kodları) tanımlar.
• Özelleştirilmiş İstisnalar (Custom Exceptions): Uygulamaya özgü hata durumlarını (örn: KartBulunamadiHatasi, YetersizLimitHatasi) daha anlamlı bir şekilde temsil etmek için kullanılır.

Uygulamanın sorunsuz çalışması için gerekli olan ancak doğrudan işin öz mantığıyla ilgili olmayan tüm teknik uygulama detaylarını ve harici sistemlerle entegrasyonları içerir. Genellikle Çekirdek bölümündeki teknik arayüzlerin somut karşılıklarını barındırır.

• Veri Tabanı Erişimi Uygulaması: EF Core DbContext sınıfının somut tanımı, bağlantı ayarları, model yapılandırmaları (mapping) burada bulunur.
• Harici Hizmet Entegrasyonları: Varsa, üçüncü parti API'lere (örn: risk skorlama servisleri, SMS gönderim sağlayıcıları) bağlanmak için gerekli istemci kodları.
• Günlükleme (Logging) Yapılandırması: Serilog, NLog gibi kütüphanelerin hangi hedeflere (dosya, konsol, merkezi sunucu) nasıl yazacağının ayarlandığı kısım.
• E-posta/Bildirim Gönderimi: E-posta sunucularıyla veya bildirim servisleriyle iletişim kuran kodlar.
• Diğer Altyapısal Görevler: Önbellekleme mekanizmaları, dosya sistemi işlemleri gibi destekleyici fonksiyonların uygulamaları.

(Bazen Altyapı bölümünün bir alt kümesi olarak da kabul edilebilir) Veri tabanıyla doğrudan konuşan kısımdır. Verilerin kalıcı olarak nasıl saklanacağı ve okunacağı ile ilgili tüm sorumluluğu üstlenir.

• Depo (Repository) Uygulamaları: Çekirdek'te tanımlanan ICreditCardRepository gibi arayüzlerin EF Core (veya başka bir ORM/araç) kullanarak somut uygulamaları (CreditCardRepository) burada yer alır. Veri tabanına özgü sorgu mantığı bu sınıflarda kapsüllenir.
• ORM Yapılandırması: Entity Framework Core veya kullanılan diğer veri erişim araçlarının detaylı yapılandırmaları, veri tabanı bağlantı stratejileri burada bulunur.

Uygulamanın asıl "beynini" oluşturan katmandır. Tüm iş kuralları, süreç mantığı, hesaplamalar ve geçerlilik denetimleri burada yer alır.

• Hizmet (Service) Sınıfları: Belirli bir iş alanına veya varlığa odaklanan (CreditCardService gibi) ve iş operasyonlarını yürüten sınıflardır. API katmanından gelen istekleri alır ve işler.
• İş Kuralları Uygulaması: Kredi kartı geçerlilik denetimi (Luhn algoritması), son kullanma tarihi kontrolü, limit doğrulamaları gibi tüm mantıksal kontroller burada gerçekleştirilir.
• Veri Erişim Koordinasyonu: İhtiyaç duyduğu verileri almak veya kaydetmek için Veri Erişim katmanındaki Depo (Repository) arayüzlerini kullanır.
• İşlem Bütünlüğü (Unit of Work): Gerektiğinde, birden fazla veri değişikliğini tek bir atomik işlem olarak yönetir.
• Veri Dönüşümü: Gelen DTO'ları işlemek veya sonuçları DTO olarak hazırlamak gibi görevleri üstlenir.

Uygulamanın dış sistemlerle veya kullanıcı arayüzleriyle iletişim kurduğu noktadır. Bu projede, RESTful API hizmet noktalarını (endpoints) içerir.

• Denetleyiciler (Controllers): Gelen HTTP isteklerini karşılayan ve ilgili İş Mantığı hizmetini çağıran sınıflardır (CreditCardsController).
• İstek/Yanıt Modelleri (Request/Response Models): API'nin kabul ettiği ve döndürdüğü veri yapılarıdır (genellikle Çekirdek'teki DTO'lar kullanılır).
• Rota Belirleme (Routing): Gelen URL'lerin hangi Controller Action'a yönlendirileceğini tanımlayan kurallar.
• API Yapılandırması: Swagger/OpenAPI entegrasyonu, versiyonlama, güvenlik middleware'leri gibi API'ye özgü yapılandırmalar burada yapılır.

Uygulamanın doğruluğunu ve güvenilirliğini sağlamak için yazılan otomatik testleri içerir. Genellikle ayrı projeler olarak yapılandırılır:

• Birim Testleri (Unit Tests): Tek tek metotların veya sınıfların (özellikle İş Mantığı ve Çekirdek katmanlarındaki) bağımlılıklarından izole edilerek test edildiği projeler (örn: BankAPI.Tests.Unit).
• Entegrasyon Testleri (Integration Tests): Birden fazla bileşenin (örneğin, API Controller -> Servis -> Repository -> Veri Tabanı) birlikte çalışmasını test eden projeler (örn: BankAPI.Tests.Integration).

Katmanlı mimarinin en temel motivasyonu, bir uygulamanın farklı sorumluluklarını birbirinden mantıksal olarak ayırmaktır. Bir duvarın tuğlaları gibi, her katman belirli bir işlevi yerine getirmek üzere tasarlanmıştır:

• Sunum/API Katmanı: Kullanıcı etkileşimi ve dış dünya ile iletişim.
• İş Mantığı Katmanı: Uygulamanın kuralları ve süreçleri.
• Veri Erişim Katmanı: Verilerin kalıcı olarak saklanması ve okunması.
• Altyapı Katmanı: Teknik destekleyici hizmetler (loglama, e-posta vb.).
• Çekirdek Katmanı: Temel iş nesneleri ve sözleşmeler.

Bu ayrım, bir geliştiricinin veya ekibin belirli bir katmana odaklanmasını sağlar. Birisi kullanıcı arayüzünü tasarlarken, diğeri iş kurallarını implemente edebilir, bir başkası ise veri tabanı optimizasyonları üzerinde çalışabilir. Bu odaklanma, karmaşıklığı yönetmeyi kolaylaştırır ve kodun daha anlaşılır olmasını sağlar. Bir katmandaki bir problemi çözmeye çalışırken, diğer katmanların detaylarında kaybolmazsınız.

Katmanlar arasındaki ilişkiler genellikle iyi tanımlanmış arayüzler üzerinden kurulduğunda, sistemin modülerliği artar. Bu şu anlama gelir:

• Değiştirilebilirlik: Bir katmanın iç implementasyonunu, diğer katmanları etkilemeden (veya minimum etkiyle) değiştirmek mümkün hale gelir. Örneğin, başlangıçta SQL Server kullanan Veri Erişim Katmanı'nı, daha sonra PostgreSQL kullanacak şekilde yeniden yazabilirsiniz; İş Mantığı Katmanı, kullandığı `IRepository` arayüzleri aynı kaldığı sürece bu değişiklikten etkilenmeyebilir. Benzer şekilde, Sunum Katmanı'nı (API) tamamen farklı bir teknolojiyle (örn: gRPC) yeniden yazabilirsiniz, İş Mantığı aynı kaldığı sürece.
• Yeniden Kullanılabilirlik: Özellikle Çekirdek ve İş Mantığı katmanları, farklı Sunum katmanları tarafından potansiyel olarak tekrar kullanılabilir. Örneğin, aynı iş mantığını hem bir Web API hem de bir masaüstü uygulaması kullanabilir.

Bu modülerlik, uygulamanın zaman içindeki teknolojik değişimlere veya yeni iş gereksinimlerine daha kolay adapte olmasını sağlar.

Yazılımın ömrünün büyük bir kısmı bakım ve yeni özellik ekleme ile geçer. Katmanlı mimari bu süreçleri kolaylaştırır:

• Hata Ayıklama (Debugging): Bir hata oluştuğunda, sorunun hangi katmandan kaynaklandığını tespit etmek genellikle daha kolaydır. Örneğin, kullanıcı arayüzünde yanlış veri görünüyorsa, sorun Sunum katmanındaki ViewModel dönüşümünde mi, İş Mantığı katmanındaki hesaplamada mı, yoksa Veri Erişim katmanından gelen veride mi olduğunu katmanları takip ederek bulabilirsiniz.
• Yeni Özellik Ekleme: Yeni bir işlevsellik eklemek gerektiğinde, ilgili değişikliğin hangi katmanları etkileyeceği daha belirgindir. Örneğin, yeni bir kredi kartı doğrulama kuralı eklemek, muhtemelen sadece İş Mantığı Katmanı'nda değişiklik gerektirecektir.
• Ekip Çalışması: Farklı geliştiriciler veya ekipler farklı katmanlar üzerinde eş zamanlı olarak çalışabilirler, çünkü sorumluluk alanları nettir.

Otomatik testler, yazılım kalitesinin güvencesidir. Katmanlı mimari, test yazımını önemli ölçüde kolaylaştırır:

• Birim Testleri (Unit Testing): İş Mantığı Katmanı'ndaki servis sınıfları, bağımlı olduğu Repository veya diğer servislerin arayüzlerini kullanarak tasarlandığı için, bu bağımlılıklar test sırasında sahte (mock veya stub) nesnelerle kolayca değiştirilebilir. Bu sayede, bir servisin kendi iç mantığı, dış bağımlılıklardan (veri tabanı, dış API'ler) izole bir şekilde test edilebilir.
• Entegrasyon Testleri: Katmanlar arasındaki etkileşimi test etmek daha kontrollü bir şekilde yapılabilir. Örneğin, API katmanından başlayıp İş Mantığı ve Veri Erişim katmanlarını içeren bir akışı, gerçek bir veri tabanı (veya bellek-içi veri tabanı) kullanarak test edebilirsiniz.

Yüksek test kapsamına ulaşmak, katmanlı mimari ile daha yönetilebilir hale gelir.

Katmanlı mimari birçok avantaj sunsa da, bazı potansiyel dezavantajları ve dikkat edilmesi gereken noktaları da vardır:

• Performans Ek Yükü (Overhead): Her isteğin birden fazla katmandan geçmesi ve katmanlar arası veri dönüşümleri (mapping) küçük bir performans maliyeti yaratabilir. Ancak modern donanımlar ve optimize edilmiş framework'ler (ASP.NET Core gibi) sayesinde bu genellikle ihmal edilebilir düzeydedir veya akıllı önbellekleme stratejileriyle azaltılabilir.
• Gereksiz Katmanlaşma (Over-Engineering): Çok basit uygulamalar için katı bir N-Katmanlı yapı uygulamak gereksiz karmaşıklığa yol açabilir. Mimari, projenin ölçeğine ve karmaşıklığına uygun olmalıdır.
• Katman Sızıntısı (Leaky Abstractions): İdeal olarak bir katman, altındaki katmanın detaylarını bilmemelidir. Ancak bazen alt katmana özgü kavramlar (örn: EF Core'a özgü bir davranış veya hata) üst katmanlara sızabilir. Tasarımda dikkatli olmak gerekir.
• Tekrarlayan Kod (Boilerplate Code): Özellikle DTO dönüşümleri veya basit CRUD operasyonları için katmanlar arasında benzer kodlar yazma eğilimi olabilir. AutoMapper gibi araçlar ve generic repository gibi desenler bu tekrarı azaltmaya yardımcı olabilir.

Bu potansiyel sorunların farkında olmak ve mimariyi pragmatik bir şekilde uygulamak önemlidir. Projemizdeki Hibrit yaklaşım, klasik katmanlı yapının bazı katılıklarını esnetmeyi hedefler.